ისტორიულ წყაროებში ხაშური თითქმის არ მოიხსენიება. არც ძველი საბუთები და დოკუმენტები გამოირჩევიან ამ მხრივ ინფორმაციულობით, ამიტომ მოსახლეობაში დამკვიდრდა მოსაზრება, რომ ხაშური XIX-ის 60-იან წლებში, რკინიგზის გაყვანის შემდეგ წარმოიშვა, თუმცა ამ ფაქტორმა უდიდესი გავლენა მოახდინა ხაშურის როლის ზრდასა და დაწინაურებაზე. ამის შემდეგ გაჩნდა აქ ქალაქური ტიპის დასახლება. ხაშური მიიჩნევა საქართველოს ერთ-ერთ ყველაზე ახალგაზრდა ქალაქად. ხაშურის შესახებ ისტორიული დოკუმეტების სიმწირის მიუხედავად, ისინი ღაღადებენ, რომ ხაშური, როგორც დასახლებული ადგილი, გაცილებით ძველია, ვიდრე ხალხს ჰგონია. ხაშურის ტერიტორიაზე ადამიანს ჯერ კიდევ ქვის ხანაში უცხოვრია, მიკვლეულია ასევე ბრინჯაოს ხანის არქეოლოგიური ძეგლები.
სულხა-საბა ორბელიანი თავის ლექსიკონში ხაშურს ამგვარად განმარტავს: "მლაშე წყლისა და ტბისაგან მარილის მსგავსი რამ გამოვა: შაბი, ბავრუკი, გვარჯილა, და მისთანანი, მათ ნიშანს ეწოდების". ამგვარ განმარტებას იძლევიან ლექსიკოლოგი ნ. ჩუბინაშვილი, იოანე ბაგრატიონი, თავის "საბუნებისმეტყველო განმარტებით ლექსიკონში და ქართული ენის განმარტებით ლექსიკონში". ამრიგად, ხაშური მლაშე წყლის აორქლების ან დაშრობის შედეგად დარჩენილი მარილია. თანამედროვე ხაშურის ჩრდილო–აღმოსავლეთით ჩამოედინება პატარა მდინარე , ე.წ. ღარიბაღელე. სახელწოდებიდან ჩანს, რომ ღელე ღარიბია-მცირე წყლიანია. მისი წყალი მლაშეა, შეიძლება ითქვას მშლაპეა (თითქოს შაბიანი წყლის გემო აქვს).. გარდა იმ ტერიტორიისა, სადაც ჩამოედინება, ქალაქის დიდი მონაკვეთის ნიადაგი მარილიანია და შესაბამისად წყალიც მლაშე ამოდის. სწორედ აქედან უნდა მომდინარეობდეს ტოპონიმის სახელწოდებაც.
აღსანიშნავია, რომ სპარაულ ენაში არის სიტყვა “ხაქეშური”, რომელიც ძალიან წააგავს ხაშურს და ქართულად თარგმანში ნიშნავს მლაშე მიწას. ვფიქრობთ, ეს სიტყვა ქართულში სპარსულიდან შემოვიდა და დამკვიდრდა, თუმცა დღემდე გამოცანად რჩება, რომ ხაშურის სახელწოდებით ცნობილი დასახლებული ადგილებია ინდოეთში, ესპანეთში (ბასკეთში), თურქეთში (კაბადოკია) შუამდინარული ცივილიზაციაც კი იცნობს მთიანეთს ხაშურის სახელწოდებით. “ხაშურუ” აქადურ ლექსიკონში განმატებულია, როგორც შუმერულიდან შემოსული სიტყვა და ნიშნავს არომატული სუნის ხეს -კვიპროსს, კედარს.
მოსახლეობაში შემორჩენილია სახელწოდება ხაშურის განმარტების მეორე ვარიანტი რომელიც ჩვენმა ჯგუფმა მოიძია, იგი გვიამბო 54 წლის ქალბატონმა ეთერ ლომსაძემ, რომელმაც თქმულება მოისმინა თავისი მასწავლებლის, ვანო ჩიქოვანისაგან, ვერსია ამგვარია – ჩვენს ქვეყანაში ოსმალთა ბატონობის პერიოდში ხაშურის ტერიტორიის ნაწილი ჭაობით ყოფილა დაფარული, აქტიურ ზონას ზემოსერი წარმადგენდა. სწორედ ამ მიდამოებში მომხდარა შეტაკება ქართველებსა და ოსმალებს შორის. ქართველებს ხერხი უხმარიათ – ჯარი ორ ნაწილად გაუყიათ. ერთი ნაწილი ზემოსერზე განულაგებიათ, მეორე ნაწილი საბრძოლველად გაუშვიათ. ოსმალებს შეუტევიათ ქართველებისთვის, ამ უკანასკნელთ უკან დაუხევიათ და მტერი ხაფანგში შეუტყუებიათ, ალყაში მოქცეული მტერი ქართველებს ადვილად დაუმაცხებიათ, რადგან ოსმალებისაგან ჩვენი ქვეყანა უზომოდ აკლებულ – აწიოკებული იყო ქართველებს ნიშნისმოგებით უთქვამთ: ჰა, შური ხომ ვიძიეთ, შური ხომ ვიძიეთო. აქედან წარმომდგარა სახელწოდება “ხაშური".
დავუბრუნდეთ ისევ ხაშურის წარმოშობის ისტორიას. უადრესი დოკუმენტი, რომელშიც ხაშურია მოხსენიებული,1693 წლით თარიღდება. იგივე დოკუმენტში შეგვიძლია მოვიძიოთ ირიბი ცნობა, რომ ხაშური ზემოთხსენებულ თარიღამდე გაცილებით ადრე არსებობდა. ჩვენთვის ნიშანდობლივი დოკუმენტი გახლავთ ქართლის მეფის–ერეკლე I ნაზარალიხანის (1688-1703) დედის-ელენე დედოფლის სიგელი და იგი შედგენილია სურამელი აზნაურის ზაალ აბაზაძის სახელზე.
ისტორიკოსი თამაზ ვასაძე, რომელიც ხაშურის მკვიდრია და აღნიშნულ საკითხებზე დიდი ხანია მუშაობს, ელენე დედოფლის სიგელის დეტალური ანალიზის საფუძველზე გვაუწყებს, რომ აბაზაძეებისთვის ხაშურს ჩაჩანიძისეული მამულის ბოძება უნდა მომხდარიყო სვიმონ მეფის გამეფებისა (1556) და როსტომ მეფის გარდაცვალების (1658) წლების არეალში.
ხაშურის ტერიტორიაზე აბაზაძეების გვარს რომ მართლა ჰქონდა მიწები, ტოპონიმიკური მასალითაც დასტურდება. კერძოდ, დღევანდელი მექანიკური ქარხნის მიმდებარე ტერიტორიებს მოსახლეობა ”აბაზაურის მიწების” სახელით მოიხსენიებს. ყოველივე ზემოთაღნიშნულიდან გამომდინარე უდაოა, ხაშური პირველად მოიხსენიება 1693 წ. საბუთში, მაგრამ დასახლებული პუნქტი იგი გაცილებით ადრე ყოფილა.
რუსეთის მიერ საქართველოს შეერთების შემდეგ ხაშური კვლავ პატარა სოფლად რჩებოდა. იგი სოფელ ჭალის სასოფლო საზოგადოებაში შედიოდა.
ხაშურის ზრდა–განვითარება მის გარშემო არსებული ძველი სოფლების, შინდარის, გორათის და ზემო ჭალის ხარჯზე მოხდა. დღეს ეს სოფლები ხაშურის უბნებს წარმოადგენენ და შინდარის უბანი, გორათის უბანი, ჭალის უბანი – ასე მოიხსენიებიან.